Gagne 'nin Bilgiyi İşleme Kuramı

 PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ

Bilgisayarve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliğİ

Ders : Öğretim Tasarım
Konu : Robert Gagne’nin Bilgiyi işlem Kuramı
Biyografi (Robert Gagne)
Robert Gagne en çok kendisine ait olan Öğretimin Dokuz Durumu ile tanınır. 1916 yılında Kuzey Andover, Massachusetts’te doğdu. 1937 de Yale Üniversitesinden A.B(Edebiyat Fakültesi) kazandı. 1940 da Brown Üniversitesi Psikoloji bölümünden Profesör Dr. unvanını aldıktan sonra Pensilvanya Devlet Üniversitesinin Connecticut Kız Kolejinde Öğretim Görelisi olarak çalıştı.
Teori
Gagné’nin fen öğretimine en önemli katkısı, bir konunun öğrenilmesi için ders amaçlarının öğrencilerde meydana gelecek davranış değişiklikleri cinsinden yazılmasını savunmasıdır. O’na göre öğretim basitten karmaşığa doğru aşamalı bir sırada yapılmalıdır. Burada önemli olan öğretim sonunda ulaşılması gereken hedefi belirlemek ve öğretim etkinliklerini ona göre düzenlemektir. Bu görüşe göre en sonunda ulaşılması istenen amacı en başa ve ona ulaşmak için diğer alt
amaçları hiyerarşik bir şekilde basitten karmaşığa doğru sıralamak en önemli noktadır.
Bilgiyi İşleme Kuramı
Gagne, öğrenme kuramlarından “Bilgiyi İsleme Modeli” ne dayalı olarak etkili bir öğretim kuramı önermiştir. Gagne etkili bir derste yer alan öğrenme aşamalarını belirlemiş ve bu öğrenme süreçlerini sağlayacak etkinliklerinin neler olması gerektiğini aşamalı olarak açıklamıştır.
Gagne’ nin 1974’te geliştirdiği bilişsel öğrenme süreçlerini destekleyen dışsal öğretim etkinliklerini gösteren Öğrenme ardışık birçok içsel sürecin sonucu olarak meydana gelmektedir. Ancak bazı süreçler ayni anda ya da paralel bir süreçte meydana geldiğinden bu ardışıklık değişmez nitelikte değildir. Bazı durumlarda biri diğerinden önce ya da ayni anda oluşabilirler. Bu nedenle Gagne’ ye göre öğrenmeyi oluşturan bu içsel süreçlerin sırası değişmez nitelik taşımaz.
Öğrenmenin içsel süreçleri, çevredeki uyarıcıları kapsayan dışsal olaylar tarafından etkilenir. Belli hedeflere donuk öğrenmeyi desteklemek üzere dışsal etkinliklerin planlanması sürdürülmesi ve değerlendirilmesine öğretim adi verilir. Öğretim yöneticisi olarak öğretmenin görevi ise; öğrenme hedefleri doğrultusunda öğrenme süreçlerine uygun olarak bu dışsal olayları seçme, organize etme, düzenleme ve denetlemedir.

Kuskusuz içsel olarak güdülenmiş kendi öğrenmesini kendi yönlendirebilen öğrenciler için dışsal etkiye çok gerek olmayabilir. Ancak okul durumlarında hemen hemen tüm öğrencilerin var olan kapasitelerini tam olarak kullanabilmeleri için dışsal etkinliklerle desteklenmeleri gerekmektedir. Bu nedenle dersi planlama da dikkate alınması gereken en önemli nokta; her bir içsel öğrenme surecini en üst düzeyde destekleyecek dışsal öğretim etkinliklerini düzenlemektir. Öğrenme süreçlerinin ardışık sırasında da belirtilmişti ancak öğretim etkinliklerinin sırası da değişmez değildir. Bazen öğretim etkinliklerinin ardışık sırası değişebileceği gibi bir öğretim etkinliği diğerinin fonksiyonunu da yerine getirebilir.Örneğin; öğrenci öylesine etkili bir şekilde hedeften haberdar edilir ki bu yolla güdülendiği gibi ayni zamanda dikkati de konu üzerine çekebilir. Ya da dikkati çekme çok etkili bir şekilde yapılarak ayni zamanda öğrencinin öğrenmeye ihtiyaç duyması güdülenmesi de sağlanabilir .
Dışsal Öğretim Etkinlikleri:
1.Dikkati Çekme: Ögrenme, dikkat sureciyle baslar. Ögrenmede ilk adim dikkat etmedir. Dikkat gerek, bireyin bilincli icsel surecleri, gerekse cevresel uyaricilar tarafindan kontrol edilebilir. Ögrencilerin o dersi, o konuyu basarabilecegine iliskin inanci (akademik oz guveni) dikkatini buyuk olcude etkilemektedir. Ögrenci basarabildigi derse, konuya karsi daha cok ilgi duyup dikkatini verir. Ögrencinin dikkatini cekmede kullanilabilecek cevresel uyaricilar da soyle siralanabilir.
A.Fiziksel Uyaricilar:Örnegin; Akarsularin denize dokulmesini belirgin olarak uc boyutlu gosteren bir kabartma harita, dikkati cekip ogrenmeyi saglarken; bunun yaninda haritada gereksiz olarak verilmis pek cok ayrinti ve cizgi dikkati dagitir, hatta baska konulara yoneltebilir. Ögretmenin mimiklerini etkili olarak kullanmasi dikkat cekici iken, asiri derecede ve abartili kullanmasi dikkat dagitici olabilir. Beyinde en etkili ogrenme orta duzeyde uyarilma sonucunda olusur. Surekli olarak ayni uyaricilarin ayni bicimlerde kullanilmasi da dikkat cekme ozelliginin kaybolmasina neden olur.
B. Aykiri Uyaricilar:Özellikle; zit etki yaratan, aykiri gelen uyaricilar ogrencinin dikkatini harekete gecirir.
C. Duygusal Uyaricilar:Bazi uyaricilar duygusal tepkileri uyarirlar ve etkinlik duzeyini artirirlar. Örnegin ogrenciye adiyla hitap etmek onun hemen dikkatinin cekilmesini saglar. Ayrica, sevgi, mutluluk, olum, nefret gibi duygu yuklu sozcuklerin bulundugu ogrenme materyali, notr sozcuklerin bulundugu materyalden daha dikkat cekicidir. Örnegin; “Ayse cok sevdigi sehir olan İzmir’e gitti” cumlesi “Ayse İzmir’e gitti” cumlesinden daha dikkat cekici olabilir.
D. Emir Verici Uyarilar:Örnegin; “simdi buraya dikkat edin” , “simdi herkes resmin sag tarafina dikkatle baksin”, “simdi soyleyecegim nokta cok onemli” gibi yonlendirici ifadelerle ogretmenin ogrencinin dikkatini belli noktalara toplamasi gerekir. Ögrenciler onemli bilgiyi onemsizden ayirt etmeyi ogrendikten sonra, dikkatlerini kendileri yonlendirebilir, kendi dikkatlerini kontrol edebilirler.
2.Ögrenciyi Hedeften Haberdar Etme:Ögrenci ogrenme amacini bilmek ihtiyacindadir. Diger bir deyisle ogrenci bu konuyu ogrendiginde neler yapabilecek; nerede nasil isine yarayacak gibi sorular kafasinda acikliga kavustugunda ogrenmeye istek ve gereksinim duyar. Boylece ogrencide ogrenecegi konuya iliskin bir beklenti olusur. Beklenti ogrencinin yogun olarak ogrenme cabasini surdurmesine yardim eder ve basarili bir performans gostermesini saglar. Ayrica olusan bu beklenti oz yeterlilik algisinin gelisimine de katkida bulunur.
3.Ön Ögrenmelerin Hatirlanmasini Saglamak:Yeni ogrenmenin olusumu icin gerekli uyaricilari vermeden once yeni ogrenmeyle ilgili olan onceki ogrenmelerin kisa sureli bellege (isleyen bellege) geri getirilerek hatirlanmasini saglanmalidir. Boylece on kosul ogrenmeler kullanima hazir hale geldikten sonra yeni ogrenmelere gecilmeli, eski ve yeni ogrenmeler arasindaki iliskiler kurulmalidir.
4.Uyaricilari Sunma:Duyusal kayita gelen bilginin kisa sureli bellege aktarilmasinda etkili olan diger bir surec de secici algi idi. Algilama, buyuk olcude bireyin on ogrenmelerinden, beklentilerinden, gudulenmislik duzeyinden etkilenir. Dersin bu asamasinda yeni ogrenmelerle ilgili uyaricilar sunulur. Ögrenilecek urune bagli olarak sunulacak uyaricilar da farklilik gosterebilir. Gagne’ ye gore sozel bilgi ogrenilecekse uyarici olarak konuyu iceren kitaplar notlar, isitsel mesajlar kullanilabilir.
5.Ögrenme Rehberi:Dersteki bu ogretim etkinligi ile ogrencinin bilgiyi anlamli kodlamasina yardim edilerek uzun sureli bellegine aktarilmasi saglanir. Ögrenme rehberi; ogrencinin ogrendiklerini depolamasina ve geriye getirmesine yardim eder. Kisaca bu asamayla ogrenciye, kendi kendine ogretmede kullanacagi bilissel stratejiler saglanmaktadir.
Bilginin Kisa Sureli Bellekten Uzun Sureli Bellege Gonderilmesinde Kullanilan Surecler:
a. Örtuk ve acik tekrar:Tekrar ya da ezberleme: Çocuklarin cok kullandigi bir ogrenme stratejisi olmakla birlikte, bilgiyi kisa sureli bellekten uzun sureli bellege aktarmada en ilkel ve yuzeysel bir yoldur.
b. Kodlama / Anlamlandirma:Kodlama ya da anlamlandirma, kisa sureli bellekteki bilginin, uzun sureli bellekte hâlihazirda var olan bilgilerle iliskilendirilerek uzun sureli bellege transfer edilme surecidir.
6.Performansi (Davranisi) Ortaya Çikarma:Dersin bu asamasinda ogrenmenin gercekten olusup olusmadigindan emin olunur. Bu asamaya kadar kazandirmak istenen hedefin kapsadigi yeterliliklerin tekrar ya da kodlama yoluyla uzun sureli bellege gonderildigi dusunulur. Ancak amaclanan ogrenmenin gercekten olusup olusmadigi davranisin ogrenci tarafindan gosterilmesi ile anlasilabilir. Bu nedenle ogretim sirasinda yapilmasi gereken dissal etkinliklerden biri ogrencinin ogrendiklerini gostermesinin istenmesidir.
7.Donut Saglama:Performansin gosterilmesi ve bilgilendirici donutun verilmesi birbirine cok yakin yer almasi gereken asamalardir. Donut ogrenme sonuclari hakkinda verilen bilgidir.
8.Performansi Degerlendirme:Yeni ogrenmenin geri-beslemesi olan performansin ortaya konmasi acikca bir yeterliligi gosterir. Ancak performansi gostermede ogrencinin guven kazanmasi buyuk olcude pek cok durumda ogrencinin performansi gostermesine bagladir.
9.Hatirlama ve Transferi Guclendirme:Hatirlama ve transferi guclendirme asamasi cesitli durum ve ornekle ek alistirmalar uygulamalar yapmayi gerektirir. Ögrenilenlerin geri getirilmesi ve yeni durumlarda kullanilmasinda araliklarla gozden gecirme etkili olmaktadir. Bilgiyi hatirlamak ve yeni durumlarda kullanmak icin aralikli gozden gecirmede uygun araliklari belirlemek onemlidir.

Test Sorusu

1. Aşağıdakilerden hangisi, duyusal belleğin temel işlevidir?
A. Bilginin tanınmasını sağlama
B. Öteki bellekleri destekleme
C. Bilgiyi işleninceye dek tutma
D. Belleği güçlendirme
E. Bilgiyi davranışa dönüştürme
2. Aşağıdakilerden hangisi, işleyen bellekte gerçekleştirilen zihinsel bir işlem değildir?
A. Bilginin kodlanması
B. Yeni bilgiyle eski bilginin karşılaştırılması
C. Bilginin belirli süre tutulması
D. Bilginin davranış olarak gösterilmesi
E. Bilginin duyusal belleğe geri yollanması
3. Sanayi kollarının Türkiye’de nasıl yayıldığını öğrenmek isteyen bir öğrenci, boş bir Türkiye haritası üzerinde kolların bulunduğu yerleri her bir kol için belirlenmiş simgeleri çizerek gösterir. Öğrencinin anlamlı kodlama yapmak amacıyla yararlandığı yol aşağıdakilerden hangisidir?
A. Örgütleme
B. Koruyucu tekrar
C. Genişletme
D. Özellik çözümlemesi
E. Yukarıdan aşağıya doğru çözümleme
4. Aşağıdakilerden hangisi, uzun süreli belleğin özellikleri arasında yer almaz?
A. Bilginin kalış süresinin uzun olması
B. Bilginin etkin olması
C. Bilginin yoğun olarak tutulabilmesi
D. Her tür bilginin saklanmasına elverişli olması
E. Bilginin işlenmesinde son aşama olması
5. I. Bilişsel süreçleri inceleme
II. Bilişsel süreçleri yönlendirme
III. Bilişsel süreçleri gösterme
IV. Bilişsel süreçleri denetleme
V. Bilişsel süreçleri hızlandırma
Bir öğrenci kendi biliş bilgisini yukarıdakilerden hangisini ya da hangilerini gerçekleştirmek için işe koşar?
A. Yalnız III
B. Yalnız V
C. I ve III
D. II ve IV
E. III – IV

1. C – Yanıtınız yanlış ise “Duyusal Bellek” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
2. E – Yanıtınız yanlış ise “İşleyen Bellek” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
3. A – Yanıtınız yanlış ise “Kodlama” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
4. B – Yanıtınız yanlış ise “Uzun Süreli Bellek” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
5. D – Yanıtınız yanlış ise “Biliş bilgisi” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

 

Klasik Sorular

1- Bilgiyi işleme kuramında bilişsel süreçler nelerdir?
2 -Bilgiyi işleme kuramına göre dışarıdan gelen sürecler nasıl alınmaktadır?
3- Bilgiyi işleme kuramına göre işlemden geçirilen bilgiler zihinde nasıl bir işlemden geçmektedir?
4- Bilgiyi işleme kuramına göre alınan uyarıcılar zihinde nasıl bir işlemden geçmektedir?
5- Bilgiyi işleme kuramına göre zihinde saklanan bilgiler nasıl geri getirilip kullanılmaktadır?

Anket

Soru
	Kesinlikle katılmıyorum	Katılmıyorum	Emin Değilim	Katılıyorum	Kesinlikle Katılıyorum
Robert Gagne ye göre öğrenmede ilk adım dikkat etmedir.
Ögrenci basarabildigi derse, konuya karsi daha cok ilgi duyup dikkatini verir.
Gagne nin Fen Öğretimine büyük bir önemde katkısı vardır.
Robert Gagne ye göre öğretim basitten karmaşığa doğru aşamalı bir sırada yapılmalıdır.
Tekrar ya da ezberleme: Çocuklarin cok kullandigi bir ogrenme stratejisi olmakla birlikte, bilgiyi kisa sureli bellekten uzun sureli bellege aktarmada en ilkel ve yuzeysel bir yoldur.
Yeni ogrenmenin olusumu icin gerekli uyaricilari vermeden once yeni ogrenmeyle ilgili olan onceki ogrenmelerin kisa sureli bellege (isleyen bellege) geri getirilerek hatirlanmasini saglanmalidir.